KIVIRCIK

Bundan yirmi yıl önceydi. Görev yaptığım Zonguldak vilayetinde hafta sonları mağazaları ve kitapçıları dolaşırdım. Emral Çarşısının hemen yanındaki Sergi Salonunda her hafta birkaç yayınevinin kitapları sergilenir ve satılırdı.

Bir gün yine kitap sergisini dolaşırken bir romana rastladım. Adı “Kıvırcık” idi. Kıvırcık romanını merak ettim. Zira daha önce de bu bölgenin insanına Kıvırcık diye bir lakap takıldığını işitmiştim. Anlatılana göre Atatürk trenle geçerken maden işçilerinin ağaç diplerinde kıvrılıp yattıklarını görmüş. Bu olaydan sonra kendisini Zonguldak’tan ziyarete gelenlere “Benim kıvırcıklarım ne yapıyor?” diyerek takılmış. Bu duyumların eşliğinde merak ettiğim bu kelimenin nerden geldiğini daha iyi öğrenmek için bu kitabı satın aldım.

Kitabı size kısaca özetlemek istiyorum. Roman 1930’lu yılları anlatıyor. Henüz taşkömürünün devletleştirilmediği dönemlerde, madenlerde çalışan işçileri anlatıyor. O yıllarda hem çiftçilik yaparak, hem de madenlerde çalışarak geçinen yöre halkının madenlere gelip gitme ve çalışma koşullarından bahseden bu romanı okurken oldukça garip hislere kapılmıştım. Bir yanda yokluk, diğer yanda cahillik…

Hepsi maden sezonu açıldığında köyünden kopup gelip, maden ocağının karşısına kamp kuruyorlar. Yanlarında köylerinden getirdikleri un ve şeker vardır. El yordamıyla yaptıkları sığınaklarda barınırlar. Sonra maden girişlerinde isim kaydettirip çalışmaya başlıyorlar. Amaaa ne çalışmak…. Hiç emniyetleri yok. Bol bol iş kazası var. Hiçbir sosyal hakları yok. Doktor yok. Madene girerken berberler tarafından saçları sıfır numara traş edilmek zorunda. Karşı koymak yok. Yiğit köy gençleri maden ağızlarında bir yevmiye uğruna belletilmiş bir çaresizliğin içine sürükleniyorlar. Ancak kitabın bir yerinde söz edilen bir olay var ki, yöresel bir adetle ilgili. Yani Berdel. Madende ölen bir gencin kardeşini başka bir ocakta çalışırken buluyorlar. Başın sağolsun, abin göçük altında kaldı diyorlar. Genç, abisinin acısıyla yanacağına sevinçle köye koşuyor. -Yaşasın Yengem bana kaldı!…

Kitabın içinde Kıvırcığın anlamı ve nereden geldiği hiç yazmıyordu. Ancak okuduktan sonra da, okumadan önceki anlamının aynı olduğunu anlamıştım.

Saygılarımla…